Mentale shit

Leestijd: 12 minuten

De mens is een verhalenverteller.

We zijn chronische denkers die de wereld willen begrijpen, overal betekenis aan geven en ons leven zin geven, door verhalen te verzinnen over wat we ervaren.

Dit zelfbewuste systeem geeft ons een identiteit en zorgt ervoor dat we kunnen leren, analyseren, plannen, doelen stellen en (kritisch) kunnen nadenken over wat ‘goed’ voor ons is en wat misschien niet zo handig is om te doen.

Van kind af aan creëert ons brein een subjectieve werkelijkheid op basis van onze eigen ervaringen en onze perceptie van ons gevoel.

Deze gedachten en overtuigingen kunnen echter zo onbewust worden, dat we niet eens meer doorhebben dát en wát we denken – en daarbij ontzettend veel valse aannames doen.

De meeste gedachten die we hebben zijn namelijk niet waar, niet functioneel of niet relevant.

Daarbij kunnen we onze gedachten zelden goed op waarde inschatten en al helemaal niet meer helder en rationeel nadenken, wanneer we emotioneel zijn, ook al ‘denken’ we op dat moment van wel.

“Ik voel het toch? Dus het is waar!”

We nemen de oordelen en de overtuigingen die we hebben bijna vanzelfsprekend voor ‘waar’ aan en zijn zo gehecht aan onze eigen verhalen, dat we er geen afstand meer van willen (of kunnen) nemen en het moeilijk vinden om deze op te geven en weer los te laten.

De oorzaak van alle mentale shit

Naar mijn mening zijn we massaal verslaafd geworden aan ons denken en zitten we regelmatig vast in verhalen, die ons keer op keer mentaal in moeilijkheden brengen en onnodig veel stress opleveren.

We zitten gevangen in onze eigen denkwereld en ervaren de effecten ervan, als iets dat veroorzaakt wordt door de buitenwereld en wat er om ons heen gebeurt.

Uiteraard hebben we ook te maken met externe factoren in ons leven, maar dit is zelden de oorzaak van de mentale shit waar de meeste mensen mee worstelen.

In dit artikel omschrijf ik vier mentale mindfucks, waar we allemaal vatbaar voor zijn en waar we vroeg of laat allemaal op vast kunnen lopen.

1. Vasthouden aan het verleden

Ik vind het altijd bijzonder om te zien, hoeveel mensen hartstochtelijk blijven vasthouden aan verhalen over hun verleden.

Ze zitten vol met gedachten over ‘vroeger’ en blijven uren- of dagenlang piekeren over gebeurtenissen en situaties die ‘niet hadden mogen gebeuren’ of ‘anders hadden moeten zijn.’

Ook voelen ze zich vaak schuldig (of aangevallen) of schamen zich voor dingen die in het verleden gebeurd zijn en kunnen ze zichzelf oneindig lang bezighouden met iets dat allang voorbij is, nooit meer terugkomt en eigenlijk niet eens bestaat, behalve in hun hoofd.

Als jij steeds stress ervaart of heel erg geraakt wordt door gedachten uit je (verre) verleden, dan heb je er waarschijnlijk niets of (nog) te weinig van geleerd en het (nog) niet de juiste betekenis gegeven.

Denk hier eens over na: gedachten over het verleden vinden altijd plaats in het heden.

Het zegt dus veel meer over wie je NU bent en hoe je NU in het leven staat, dan over wat er ooit in je leven gebeurd is. Want het heden en hoe je er NU naar kijkt bepaalt de betekenis van je verleden, niet andersom.

Het is hartstikke handig om te kunnen reflecteren en het kan ook waardevol zijn om te onderzoeken, waar je vandaan komt, welke overtuigingen je hebt en waarom je bepaalde dingen doet, maar blijf niet vasthouden aan oude verhalen, die je niet meer dienen.

Verzet je er niet tegen, maar zie het verleden als een feit.

Realiseer je dat het nooit anders had kunnen gaan, vergeef jezelf én anderen en blijf in oplossingen denken.

Focus op wie je wil zijn en waar je naartoe wilt werken en ga geen ‘achterwaarts leven’ leiden of ‘een slachtoffer van je verleden’ spelen, want daar wordt niemand beter van. *

Deze quote van de Deense filosoof Kierkegaard is hierbij goed om te onthouden:

“Het leven kan alleen achteraf worden begrepen, maar het moet voorwaarts worden geleefd.”

2. Voortdurend vooruitkijken

Vooruitzicht is een voorwaarde voor een vitaal leven.

We hebben namelijk allemaal iets nodig om naar uit te kijken en het zijn onze hoopvolle gedachten, die ons de kracht geven om door turbulente tijden heen te komen en het doorzettingsvermogen geven om achter onze dromen en doelen aan te gaan.

Ons brein vindt het fijn om te fantaseren en zonder een optimistisch verhaal over onze toekomst en het vertrouwen dat iets goed komt (of straks weer beter gaat), voelen wij ons onveilig en onrustig of in de meest extreme gevallen zelfs hopeloos of depressief.

Dit is wanneer die verhalenmaker in ons hoofd ons grandioos tegenwerkt.

We kunnen ons niet alleen bezighouden met alle leuke vooruitzichten in het leven, maar we kunnen er ook een drama van maken, door ons bezig te houden met doemscenario’s en nare gedachten – en daardoor totaal overweldigd raken van de stress.

Het gezegde: ‘De mens lijdt het meest door het lijden dat hij vreest’ illustreert dit probleem.

We kunnen bewust nadenken over onze toekomst en dit zorgt ervoor dat we nachtenlang kunnen wakker liggen, omdat we ons zorgen maken over wat ons in de toekomst, mogelijk, te wachten staat.

Dit is ook de reden waarom wij de hele dag blijven doorrennen om onze deadlines te halen en druk voelen om onze taken af te krijgen en waarom velen van ons gejaagd door het leven gaan om ‘succes’ te bereiken, terwijl een kat lekker ontspannen bij de kachel ligt.

Ons vermogen om vooruit te kijken is prima om mee te plannen en het is ook helemaal niet verkeerd om dingen af te wegen en na te kunnen denken over wat de ‘gevaren’ en de ‘gevolgen’ zijn van je keuzes.

En het kan, hoe gek het ook klinkt, zelfs waardevol zijn om eens te filosoferen over je eigen dood, om erachter te komen wat je nu écht belangrijk vindt in het leven en daardoor eindelijk gaat doen wat je écht wilt.

Waar het mis gaat, is dat we eindeloos blijven dagdromen over alle ellende en obstakels die eventueel op ons pad gaan komen en hierover blijven piekeren en overweldigd raken, terwijl we gewoon in bed liggen of thuis op de bank zitten.

We zitten voortdurend vast in allemaal verzinsels en voorspellingen van ons doorlopende denken, die soms heel naar en ook ‘waar’ aanvoelen, maar uiteindelijk gewoon projecties zijn.

Het is allemaal maar een verhaaltje, in een veel te vol hoofd.

Voel jij je vaak onrustig?
Dan zit je te veel in je hoofd.

Ben jij altijd bezig met wat er komen gaat?
Dan zit je te veel in je hoofd.

Maak jij je regelmatig druk om wat anderen vinden?
Dan zit je te veel in je hoofd.

Heb je de behoefte om alles te controleren?
Dan zit je te veel in je hoofd.

Zie jij overal een probleem in?
Dan zit je te veel in je hoofd.

Kun je nooit stil zitten?
Dan zit je te veel in je hoofd.

Zit jij vaak te veel in je hoofd?
Doe dan eens vaker dingen die je in het moment brengen.

Denk hierbij aan: rustig ademhalen, mediteren, muziek maken of ga een andere hobby uitoefenen of doe iets aan yoga of sport.

Stap uit die -emotionele- tijdlijn en blijf in beweging, want in je lijf komen brengt je direct in het heden en zorgt voor meer rust in je kop.

Je hoeft niet de hele tijd vooruit te kijken om toch vooruit te komen:

Stel kleine(re) doelen, focus meer op je dagen en kijk ook eens kritisch naar wat je daadwerkelijk allemaal ‘moet doen’ en wat je eigenlijk van jezelf of van anderen verwacht.

Dat is al een hele vooruitgang.

3. Vol zitten met verwachtingen

Verwachtingen sluiten heel goed aan bij mijn vorige punt.

Want een verwachting is natuurlijk niets anders dan een verlangen of een voorspelling van wat er eventueel, wel of niet, komen gaat.

Hier kunnen we niet zo veel aan doen, want het is nu eenmaal de functie van ons brein om alles te voorspellen en aannames te doen.

Voorspellingen van ons brein zorgen ervoor dat we kunnen overleven en, wanneer dit noodzakelijk is, direct kunnen vechten of vluchten, wanneer we worden aangevallen of er ineens een auto de stoep oprijdt.

Daar wil je dus echt niet vanaf, want het is een belangrijk onderdeel van ons emotionele systeem, dat altijd energie wil besparen en ons graag in leven houdt.

Dit voorspellende vermogen van ons wordt alleen problematisch, wanneer het, zoals ik al eerder aangaf, veroorzaakt wordt door een overactieve verhalenverteller, die op zoek is naar veiligheid en extreem veel behoefte aan controle heeft.

Je ziet dit vooral terugkomen bij mensen die veel behoeftefrustraties hebben (gehad) in hun leven en te veel negatieve stress ervaren.

Die hebben te maken met een overbelast (of getraumatiseerd) stresssysteem, dat veel te strak is afgesteld, en voortdurend in een overleefstand staat.

Voorspellingen zijn nuttig, verwachtingen niet.

Verwachtingen zijn de bron van alle ‘problemen’ en ‘teleurstellingen’ in ons leven, want dit is wat verwachtingen met ons doen:

We verlangen naar iets wat er niet is, of we willen iets niet, wat er wél is, en verzetten ons daarmee tegen de realiteit.

Verwachtingen die voortkomen uit angst, frustratie en een (extreme) behoefte aan controle, veiligheid en erkenning, veroorzaken altijd veel spanning en conflict.

En hoe meer we van de wereld of van onszelf (!) gaan verwachten, hoe vervelender het wordt.

Controle is een illusie, maar dit is behoorlijk lastig om te accepteren of zelfs onmogelijk om in te zien, als we aan het overleven zijn en dat denken van ons overuren draait.

Mensen die alles willen controleren en van alles verwachten voelen zich (extreem) onzeker en (onbewust) onveilig en durven daarom niets (meer) aan het leven over te laten.

Ze zijn altijd met zichzelf en de buitenwereld bezig en willen hun omgeving volkomen veilig en voorspelbaar maken, wat natuurlijk onmogelijk is, omdat alles verandert in het leven en ieder moment uniek is en niets ooit hetzelfde blijft.

Een voorspelbaar leven leiden vol verwachtingen, is een leven leiden zonder vertrouwen en verrassingen.

Het enige constante in ons leven is verandering en het leven gaat nooit zoals jij het van te voren hebt bedacht.

Bovendien is de richting van ons leven afhankelijk van miljarden factoren en uiteindelijk het resultaat van ontelbaar veel variabelen.

Dan kun je wel krampachting vasthouden aan je verwachtingen, en altijd alles willen controleren, maar dat is echt een onmogelijke opgave, die ontzettend veel energie kost.

Daarbij hechten we volgens mij ook (veel) te veel waarde aan onze emoties en plakken we veel te snel een label op onze omstandigheden.

We weten namelijk van te voren nooit of iets daadwerkelijk goed voor ons is, of niet.

We voorspellen gewoon maar wat en trekken onze conclusies altijd op basis van onze emoties en onze gevoelens van dat moment – en die zijn behoorlijk onbetrouwbaar en zeggen eigenlijk niet zoveel.

Stel je voor dat jij (of iemand die je kent) in een extreem narcistische relatie zit. Iedereen die daar ervaring mee heeft, kan je vertellen dat de eerste ‘droomfase’ van zo’n relatie fantastisch voelt, totdat het drama begint en je in een mega-manipulerende en hebzuchtige hel belandt.

Het voelt natuurlijk niet zo fijn, als je partner vreemdgaat of bij je wegloopt, maar als je er later achter komt, wat voor enorme asshole hij of zij eigenlijk is, dan ben je achteraf blij dat je niet meer in die relatie zit.

Ik kan me ook heel goed voorstellen, dat je niet direct de vlag uithangt, wanneer je ineens je baan bent kwijtgeraakt en het helemaal ruk is, als je met een burn-out of depressieve klachten thuis komt te zitten, maar voor de meeste mensen blijkt dit achteraf een zegen.

Het is soms lastig om dit te denken, helemaal wanneer je ergens middenin zit, maar alle mensen die zoiets hebben doorleefd, hadden het achteraf nooit willen missen, omdat ze er ontzettend veel van hebben geleerd.

Dit wil ik jou ook meegeven:

Kijk met minder verwachting en met meer verwondering naar het leven.

Zie alles wat op je pad komt als een cadeautje, want iedere crisis en klotensituatie in je leven is een mogelijkheid om iets te leren en achter iedere klacht zit een kracht, die je sterker maakt en waar je weerbaar van wordt.

Ik heb mezelf aangeleerd om het leven te accepteren zoals het komt. En accepteer alles.

Dus niet alleen de leuke verrassingen en de ‘voorspelbare’ dingen, maar ik neem ook verantwoordelijkheid voor alle problemen en uitdagingen, de angst, de pijn, het verdriet en alle slopende shit.

Ja, ik kan je vertellen dat dit niet altijd even eenvoudig is, en het kan voor je gevoel vaak veel te lang duren, maar hou vol – en heb geduld.

Wordt niet nihilistisch, maar wees geduldig en blijf nieuwsgierig, dan word je er uiteindelijk wijzer van en kom je er altijd sterker uit!

4. Altijd vergelijken

Een mens heeft mensen nodig om mens te kunnen zijn.

We hebben behoefte aan verbinding en erkenning en willen graag ergens bij horen, omdat een gebrek aan gelijkgestemden eenzaam en dodelijk voor ons kan zijn.

Het maakt niet uit hoe introvert je bent, zonder waardevolle relaties en de gedachte dat je ertoe doet en ergens aan bijdraagt, wordt het leven stressvol en zwaar.

Wij mensen zijn supersociale dieren, die niet zonder elkaar kunnen.

Deze diepe afhankelijkheid, maakt ons echter ook gevoelig voor de mening van anderen en voor onze plek of status in de samenleving.

We zijn (extreem) vatbaar voor groepsgedrag en hebben hierdoor ook de neiging om onze eigen waarden overboord te gooien, om erbij te horen en niet ‘buiten de groep’ te vallen.

Als we kind zijn, is dit een heel handig ‘sociaal leersysteem’ om te hebben, want het zorgt ervoor dat we het gedrag van anderen kunnen kopiëren en leren wat we moeten doen, om ons weer veilig te voelen.

Dit is in principe niet verkeerd, want het is voor onze overleving niet verstandig, om in de eerste fase van ons leven onze ouders af te wijzen en, vanuit een evolutionair perspectief gezien, heel gezond om aan de verwachtingen van anderen te voldoen.

Het gaat echter mis, wanneer we te veel aan onze omgeving blijven conformeren en onszelf hierdoor verliezen.

Het lijkt verstandig om te zwijgen en conflicten te vermijden, maar als we zelf ook iets te zeggen hebben en geen grenzen kunnen stellen, dan is dat niet gezond.

Wanneer we ons te veel met de buitenwereld bezig houden, dan hebben we geen aandacht meer voor onze eigen waarden en wat we zelf belangrijk vinden.

We wandelen dan blindelings mee met de waarden van anderen en komen niet (meer) op voor ons eigen belang.

En daar worden we niet alleen minder vitaal van, maar ook steeds onzekerder van.

Van binnen naar buiten leven

Mensen die niet van binnen naar buiten leven, leggen al hun geluk buiten zichzelf.

Dit is volgens mij veruit het grootste probleem in onze huidige westerse samenleving en iets wat ik telkens terugzie komen bij de klanten die ik coach.

Deze mensen koppelen hun eigenwaarde niet aan hun eigen waarden, maar aan hun externe omstandigheden en hoe zij zich voelen hangt af van alles buiten hunzelf.

Hoe ze eruit zien, wat ze bezitten, wat ze weten, hun status, hun partner, hun relaties en met wie ze omgaan of van het werk dat ze doen.

Het is niet verkeerd om jezelf te laten motiveren of inspireren door je omgeving, maar ontdek uiteindelijk wat jouw eigen waarden zijn en ontwikkel je eigen vaardigheden en je eigen talent.

Kap met die destructieve sociale vergelijking en vergelijk jouw binnenwereld ook nooit met de buitenwereld van anderen, want je weet nooit wat die doormaakt of waar hij of zij mee worstelt.

Geloof niet dat anderen ‘het perfecte leven’ leiden en geloof niet in het verhaal dat een ander het beter heeft dan jij, want er zijn echt genoeg ‘succesvolle mensen’ op deze planeet die zich depressief voelen en diep ongelukkig zijn.

Ik vind het sowieso vrij zinloos om jezelf op die manier met anderen te vergelijken of om hun leven te willen leiden en focus me veel liever op mijn eigen waarden en hoe ik zelf in het leven wil staan.

Het is veel waardevoller om naar binnen te gaan en jezelf af te vragen:

“Hoe wil ik mijn leven leiden en wat wil het leven nu van mij?!”


* Sommige ‘slachtoffers’ zijn hier geweldig goed in geworden. Deze mensen zijn zo verslaafd geraakt aan hun eigen pijn en drama dat ze het verleden niet willen vergeten en anderen en vooral zichzelf (!) niet kunnen vergeven. Ze herkauwen herinneringen en blijven vasthouden aan oude verhalen, om zo erkenning te krijgen, hun behoefte aan controle niet te verliezen, hun verslavingen in stand te houden en zichzelf het gevoel te geven dat ze (nog) leven…..


Vind je dit artikel interessant?
Download dan net als 3000+ anderen mijn e-book en ontvang meer inzichten van mij in je mail!



LEON NAN
Vitaliteitscoach voor mannen die standvastig willen zijn en meer zelfbewust en vrijuit willen leven.


Hulp nodig?

Wil jij meer rust in je hoofd, energie in je lijf en zin in je dagen? Then let’s talk! Klik hieronder en plan direct een vrijblijvend gesprek.