Gedragsverandering is simpel en tegelijk behoorlijk complex.
De theorie is vrij eenvoudig, maar als je ooit hebt geprobeerd om iets aan je leven of aan je leefstijl te veranderen, dan ben je er ongetwijfeld achter gekomen, dat veel van onze goede voornemens regelmatig in de ‘mentale prullenbak’ belanden.
En in de praktijk blijkt ook, dat 90% van ons slaagt er niet in om nieuwe gewoontes daadwerkelijk vast te houden.
Nu weet ik dat dit geen motiverende boodschap is, maar het zijn helaas wel de feiten en de waardeloze dieetbranche is hier een heel goed voorbeeld van.
Er zijn werkelijk duizenden dieetboeken met adviezen, maar van alle mensen die het lukt om af te slanken is slechts een paar procent (lees: zo goed als niemand) in staat om die kilo’s er ook af te houden.
De meesten van hen zitten binnen een jaar weer op hun oude of zelfs een zwaarder (!) gewicht als toen ze begonnen, waarna ze vervolgens weer opnieuw beginnen en waarmee ze uiteindelijk hun leven verzieken, omdat het ten koste gaat van hun vitaliteit.
De pijn van verandering
Waarom vallen we zo vaak terug in onze gewoontes en ons oude gedrag?
Waarom zie je dat mensen met overvolle agenda’s, die druk van hun werk ervaren of gezeik in hun relaties hebben, toch door blijven rennen en er geen punt achter zetten?
Waarom is het zo lastig om iets in ons leven te veranderen en blijven we doen wat we doen?
Dit zijn zoals gezegd geen eenvoudige antwoorden, maar we hebben inmiddels wel een aantal verklaringen.
Het komt deels, omdat ons brein ontworpen is om ons ‘geautomatiseerde gedrag’ in stand te houden, om energie te besparen en omdat we van nature de neiging hebben om pijn, verlies en ongemak te vermijden.
Ook zorgt onze grote behoefte aan veiligheid ervoor dat we vaak vasthouden aan dat wat we kennen en onze behoefte aan voorspelbaarheid zorgt ervoor dat we niet snel iets willen (of durven) opgeven voor iets wat (te ver) in onze toekomst ligt.
We zijn diep van binnen bang voor ‘het onbekende’ en daarbij niet goed in staat om ver(der) vooruit te denken, wanneer we te veel focus verliezen en overlopen van de stress.
Waarom we niet veranderen
Verandering is het gevolg van heel veel verschillende biologische, psychologische en sociale factoren.
Het heeft nooit een enkele reden, omdat wij het product zijn van alles wat we doen en denken en omdat onze omgeving een grote invloed heeft op de keuzes die we maken.
In dit artikel deel ik zeven redenen waarom het velen van ons niet lukt om iets in ons leven te veranderen en wat je er -mogelijk- aan kunt doen om dit te voorkomen en hier meer inzicht in te krijgen.
1. Je verandert je omgeving niet
Dit wordt ontzettend onderschat, maar onze omgeving dicteert grotendeels ons gedrag, niet andersom.
Als je bijvoorbeeld minder wilt snoepen of wilt stoppen met roken, dan wil je ervoor zorgen, dat je die troep niet in huis hebt en dat er nergens asbakken meer staan, want op deze manier zal je veel minder snel in de verleiding komen om het te doen.
Onze gewoontes en gedachtes hebben triggers en die triggers komen altijd voort uit wat we voelen, ruiken, proeven, horen en zien in de wereld om ons heen.
Het is de reden dat verslaafden prima van de drugs of alcohol af kunnen blijven, als we ze in een kliniek stoppen, maar vaak terugvallen, zodra ze eruit komen, omdat alles in hun omgeving hun verslaving opwekt en hun oude gedrag ‘activeert’.
Als je daadwerkelijk iets wilt veranderen in je leven, verander dan altijd je omgeving.
Dit is essentieel en gaat veel verder dan het weghalen van een asbak of wat er in je koelkast ligt.
Je wordt beïnvloed door alle informatie die je binnenkrijgt, dus ook door wat je leest, waar je naar luistert en de mensen met wie je omgaat.
Als je wordt omringd door mensen die voor veel drama zorgen en al je energie wegnemen, dan wordt het tijd om daar iets aan te doen.
Hoeveel energie krijg jij van de mensen om je heen? Wie of wat zijn een obstakel in je leven en wat staat er tussen jou en jouw doel?
Kijk daar kritisch naar, want als je omgeving je te veel tegenwerkt en niet ondersteunt, dan wordt het nagenoeg onmogelijk om goede stappen te maken.
Vertrouw ook niet te veel op je wilskracht en vermijdt verleidelijke situaties, want er gaat genoeg weerstand op je pad komen.
Ga niet naar de Gall & Gall om gemberthee te halen, als je wilt stoppen met drinken en als je beter wilt gaan eten, sta dan niet een salade te bestellen bij de snackbar op de hoek.
2. Je wilt niet(s) loslaten
Mensen hebben behoefte aan veiligheid en de angst voor controleverlies.
De drang om alles te willen controleren is echter de beste manier om de controle en je (gevoel van) vrijheid kwijt te raken.
Dit is de paradox van controle: Hoe minder we de controle durven loslaten, hoe stressvoller ons leven wordt.
Het klinkt nogal tegenstrijdig, maar mensen die de meeste controle hebben over hun leven, hebben niet zoveel behoefte aan controle en zijn er nauwelijks mee bezig.
Ze weten heel goed wat ze wel en niet kunnen controleren en wat ze écht belangrijk vinden en schenken geen aandacht aan de rest.
Dit leidt tot meer focus en tot een beter leven met meer ‘succes’.
Als je meer voldoening en rust wilt in je leven, dan zal je moeten weten wat je waarden zijn en waar jouw grenzen liggen en daarvoor durven kiezen.
Altijd en overal ‘ja’ op zeggen is niet zo lastig, maar wanneer kies je voor weerstand en zeg jij een keer ‘nee’?
Want wanneer je ergens ‘ja’ op zegt, dan gaat dit altijd ten koste van iets anders.
Stel jezelf een aantal ‘wat-als-vragen’ en wees hierbij eerlijk en denk met name aan de nadelen en niet alleen aan de voordelen en de gemakkelijkste weg:
“Wat als ik <…> doe/zeg? Wat zijn dan de nadelen?”
“Wat als ik <…> opgeef? Kan ik daarmee leven?”
Welke prijs wil jij betalen?
Iets opgeven of een grens aangeven is lastig, maar wat zijn uiteindelijk de gevolgen als je het niet doet?
Waarom zou je vasthouden aan iets of iemand (!) als je diep van binnen weet, dat het je niet (meer) dient en uiteindelijk niet goed voor je is?
Dit is niet altijd gemakkelijk, maar pas wanneer je besluit om iets op te geven, dan kan er écht iets veranderen en ontstaat er ruimte voor iets nieuws.
3. Je komt niet in actie
Dit is ook een grote valkuil die verandering in de weg staat, omdat we min of meer van nature chronisch lui zijn en zoveel mogelijk energie willen besparen.
Het kost ons brein minder energie om dingen te doen die we altijd al deden, dus zodra we iets anders bedenken, dan zal ons brein zich ertegen verzetten.
Onze angst voor verlies voorkomt dat we moeilijke keuzes maken of bang zijn dat we het verkeerd(e) doen.
Hierdoor blijven we informatie verzamelen en dingen oneindig voor ons uitschuiven en gaan we zitten wachten op ‘het juiste moment’.
Nu wil je uiteraard wel een beetje je gezonde verstand blijven gebruiken en kun je gerust dingen afwegen, maar blijf niet eeuwig hangen in dat denken en alles analyseren in je hoofd.
Het maakt niet uit wat, maar doe iets!
Kom in beweging en vertrouw erop dat dingen wel goed komen, want wat heb je eraan als je het tegenovergestelde denkt?
Geloof me, het is uiteindelijk niet zo belangrijk wat je kiest, want die verhalenmaker in je hoofd die praat toch wel alles recht.
Je hoeft niet oneindig ver vooruit te denken en alles uit te werken. Het enige wat je hoeft te weten, is de eerstvolgende stap.
4. Je onderhandelt niet met jezelf
Veel mensen met wie ik werk hebben een ‘alles-of-niets’ mentaliteit, die ervoor zorgt dat ze te veel tegelijk willen veranderen en vooral ook vinden dat ze van alles ‘moeten’.
Ja, het is handig om een doel te hebben en belangrijk om afspraken (met jezelf) te maken, maar dit moeten wel realistische doelen zijn en keuzes zijn waar je achter staat.
Het is volkomen zinloos als je in zeven sloten tegelijk gaat lopen en regels bedenkt die je niet kunt naleven.
Ook gaat het je niet helpen, om alle ‘fouten’ die je maakt te (blijven) veroordelen en/of jezelf nóg meer regels op te leggen, want dan kom je helemaal in een nare en destructieve vicieuze cirkel terecht.
Wees realistisch en doe effe normaal.
Je kunt jezelf niet als slaaf behandelen en niet alles tegelijk doen en je kunt jezelf geen nieuwe vaardigheden aanleren in een paar weken (of maanden). Dit is een levenslang proces!
Onthoud ook dat niets voor altijd is.
Je maakt geen plannen voor de rest van je leven, maar bepaalt een richting en doet wat op dit moment het beste bij je past.
Als je te veel ‘moet’ van jezelf, ga dan niet doorduwen, maar wees flexibel en verander je plan of doe iets aan je (te hoge) verwachtingen.
Want als je doelen stelt die onmogelijk voor je zijn, dan blijf je jezelf voortdurend teleurstellen en daar wordt de relatie met jezelf (en met het leven) nooit beter van.
5. Je bent alleen maar bezig met het probleem
Als je echt iets wilt veranderen, focus dan op wat je wél wilt en ga je niet bezighouden met de dingen die je niet meer wilt of waar je een probleem van maakt.
Dit is een bekende quote van de Griekse filosoof Socrates:
“The secret to change is to focus all your energy not on fighting the old,
but on building the new.”
Als je meer geld wilt gaan verdienen, dan moet je gaan bedenken wat meer geld oplevert en niet gaan zitten piekeren over “Hoe kom ik van deze schuld af?” en de hele dag naar je lege bankrekening gaan zitten staren.
Dit klinkt voor de hand liggend, maar veel mensen die draaien dit om en zijn alleen maar bezig met wat ze niet meer willen.
Het is uitstekend als je besluit om niet meer te roken of te drinken of om vanaf nu te stoppen met je ongezonde pleasegedrag, maar vervolgens zal je moeten bedenken wat je dan wilt doen in deze situaties en nadenken over het alternatief.
“Wat ga ik vanaf nu wél doen?” Daar wil je een helder antwoord op hebben, want ‘iets niet willen’ daar kan je brein niets mee.
Kijk ook eens dieper naar de oorzaak van je probleem, want de meeste problemen ontstaan door een verkeerde overtuiging en zijn vaak de oplossing voor iets anders.
Onder ieder probleem zit een dieper verlangen, dus houd je niet meer bezig met de vraag: “Waarom heb ik dit probleem?”, maar vraag jezelf af: “Wat lost dit probleem op?” en “Waar heb ik écht behoefte aan?”
Dan ben je niet meer met het ‘probleem’ bezig en krijg je betere antwoorden.
6. Je focust alleen maar op het resultaat
Het is belangrijk om te investeren in later, maar trap niet in de ‘valkuil van hoop’ en het idee dat het ‘straks wel beter zal zijn’, want dan blijf je eindeloos achter iets aanrennen, wat uiteindelijk nooit komt.
Dit blijft een hele lastige, omdat ‘de beloning’ voor ons harde werken vaak pas (veel) later zijn vruchten afwerpt.
Het opbouwen van een carrière of een onderneming kan jaren duren en als je al heel lang niet fit bent, dan duurt het vele maanden, voordat je daar verandering in brengt.
Toch is het beter als je meer bezig bent met het proces en (veel) minder focust op je prestatie en je resultaten.
Het is uitstekend om een doel voor ogen te hebben, maar als je alleen maar (obsessief) bezig bent met het einddoel, dan is dit de beste manier om jezelf te ontmoedigen.
Dit is wat ik ook regelmatig terugzie bij mensen die ik coach.
Het probleem dat hier vaak onder ligt, is dat mensen hun eigenwaarde koppelen aan het resultaat of hun ‘succes’.
Maar als jij je eigenwaarde altijd laat afhangen van iets dat buiten jezelf ligt, dan word je daar niet vitaler van en geef je eigenlijk je leven en je geluk uit handen.
[ Lees ook: Heb jij de juiste mindset? ]
7. Je wilt jezelf veranderen
Dit is denk ik de grootste reden waarom veel mensen vastlopen in hun leven:
Ze identificeren zich met alles wat ze doen of voelen (of bezitten) en hoe ze denken over zichzelf.
En die gedachten zijn zelden positief.
Als jij je identiteit gaat koppelen aan wat je hebt of aan wat je doet, dan ga je in de problemen komen, zodra je het kwijtraakt of iets ‘niet goed doet’.
Mensen die dit doen worstelen hierdoor met een laag zelfbeeld en hebben vaak een vaste mindset en sterk de neiging om zwart-wit te denken.
Een slechte maaltijd, een sigaretje, een gemiste wandeling, een vervelende opmerking van een collega, kritiek van een partner of een andere teleurstelling, wordt dan al snel een excuus om het op te geven.
Het wordt een bevestiging van een negatieve overtuiging, zoals: ik kan dit niet, ik ben niet goed genoeg, ik ben hopeloos, etc. – met daarbij een waardeloos gevoel.
Dit is denk ik het meest voor de hand liggende en toch het meest lastige voor mensen om te begrijpen:
Je kunt jezelf niet veranderen!
Je kan niet van je ‘zelf’ afkomen, dus er gaat weinig veranderen, als jij tegen je ‘zelf’ blijft vechten en je ‘zelf’ voortdurend blijft afwijzen en blijft straffen voor alles wat er (volgens jou) verkeerd gaat..
Stop met al die destructieve overtuigingen en je verwachtingen, want dit gaat je niet verder helpen.
Ga in plaats daarvan beter voor jezelf zorgen en behandel jezelf met compassie en niet als slachtoffer of slaaf!
Dit doe je door deze weerstand weg te nemen:
/ Door jezelf en de situatie waarin je zit volledig te omarmen.
/ Door je verleden te begrijpen (en te zien als feiten) en daarvoor je verantwoordelijkheid te nemen.
/ Door te realiseren dat je mens bent en dus ‘fouten’ mag maken (al komen ‘fouten’ in mijn woordenboek niet voor).
/ Door te realiseren dat je gemaakt bent om te leren en niet waardeloos bent, wanneer iets niet (in één keer) lukt.
/ Door niet(s) te willen veranderen, maar door bewuster te gaan leven.
/ Door je behoefte aan controle op te geven en meer aandacht te geven aan ‘wat is’ – en niet aan ‘hoe het zou moeten zijn’.
Dit betekent niet dat je niet wilt dat dingen veranderen, maar het is de drang van mensen om zichzelf te bewijzen, die hun het meeste in de weg zit.
Focus niet meer op jezelf, maar focus op het leven.
Het gaat er niet om hoeveel ‘succes’ je hebt en wat je ‘moet’ bereiken, maar om wie je wilt ZIJN en wat voor jou meer ZIN geeft aan je dagen.
Dan ‘moet’ je er nog steeds moeite voor doen, maar dan leef je niet meer van buiten naar binnen, maar van binnen naar buiten.
En, geloof me, dat voelt echt een stuk beter.
Vind je dit artikel interessant?
Download dan net als 3000+ anderen mijn e-book en ontvang meer inzichten van mij in je mail!
LEON NAN
Vitaliteitscoach voor mannen die standvastig willen zijn en meer zelfbewust en zinvol willen leven.
Hulp nodig?
Wil jij meer rust in je hoofd, energie in je lijf en zin in je dagen? Then let’s talk! Klik hieronder en plan direct een vrijblijvend gesprek.
