Narcistische narigheid

Leestijd: 10 minuten

In dit artikel ga ik het met je hebben over narcisme.

Ik vind dit namelijk een fascinerend psychologisch onderwerp waar naar mijn idee veel te weinig over wordt gesproken.

De reden dat het me interesseert, is omdat ik in de afgelopen jaren meerdere klanten heb geholpen om over hun narcistische relatie heen te komen en omdat ik er zelf ook ervaringen mee heb gehad.

Daarbij blijkt dat we in de westerse wereld (mede door de komst van sociale media) steeds narcistischer worden.

Als je er ooit zelf mee in aanraking bent gekomen, dan weet je dat narcistische mensen je wereldbeeld ontregelen en een grote aanslag zijn op je vitaliteit.

Dus ik dacht, laat ik hier eens verder induiken en vooral ook aangeven waar je op moet letten, als je wilt voorkomen dat een narcist je leven gaat beheersen en roofbouw pleegt op je gezondheid.

Natuurlijke narcisten

Laat ik even vooropstellen dat de meeste mensen geen pathologische narcisten zijn.

Ik denk dat wij van nature empathisch zijn en het beste met anderen voor hebben, maar ik weet ook dat we allemaal narcistische neigingen hebben en ook egoïstisch -moeten- zijn.

Je kunt jezelf wel wijsmaken dat dit niet zo is, maar het is een feit dat we allemaal behoefte aan controle hebben en het vermogen willen hebben om mensen om ons heen te beïnvloeden.

We zijn nu eenmaal geprogrammeerd om te overleven en als we niet aan onszelf zouden denken en geen enkele invloed zouden hebben op onze omgeving, dan zouden we stijf staan van de stress en zou het spelletje voor ons snel over zijn.

Vooral in de allereerste fase van ons leven is het normaal dat we meer met onszelf bezig zijn, onze grenzen verleggen en allerlei manieren ontdekken om te krijgen wat we nodig hebben.

We lachen, huilen, schoppen en krijsen om onze zin te krijgen en willen dat de wereld voor ons zorgt, omdat we afhankelijk en kwetsbaar zijn.

Het is niet gek, dat we na een paar jaar van ons leven denken dat de wereld om ons draait en alles op onszelf betrekken.

Onze ouders hebben tot dan toe voor ons gezorgd en onze behoeftes bevredigd en (als het goed is) de nodige aandacht gegeven, die we als hulpeloze en afhankelijke wezentjes nodig hadden.

De problemen ontstaan echter, wanneer we als baby niet op een gezonde manier gehecht zijn en niet of nauwelijks liefde en erkenning hebben gekregen en ons daardoor enorm onveilig hebben gevoeld.

Dan gaan we er alles aan doen om (het gebrek aan) erkenning van de buitenwereld te krijgen, om te compenseren voor ons lage zelfbeeld en ons minderwaardigheidsgevoel.

In mijn beleving is iedere vorm van narcisme een wanhopige poging om gezien te worden en niets anders dan een destructieve overlevingsstrategie.

Wie is de narcist?

Bij narcisme denk je waarschijnlijk aan provocerende presidenten, manipulerende managers en egoïstische eikels, die er alles aan doen om aandacht op te eisen en hun zin te krijgen.

Narcisme is echter complexer en veel genuanceerder dan dat.

In de praktijk blijkt namelijk dat narcisme helemaal niet zo eenvoudig is om aan te tonen, omdat het een schaal is waar we ons, zoals ik al eerder aangaf, allemaal op begeven.

We kunnen allemaal narcistische gewoontes hebben en zelfs psychopathische trekjes vertonen, maar dat maakt ons nog geen narcist of psychopaat.

Daarbij is het ontzettend naïef om te denken, dat wij deze destructieve eigenschappen niet bezitten en zelf niet vatbaar zijn voor narcistisch en ander (passief-) agressief gedrag.

We hebben allemaal behoefte aan macht (lees: controle) en het is noodzakelijk om voor onszelf op te komen en het vermogen te hebben om onze behoeftes te communiceren.

Het is echter niet de bedoeling dat we onszelf en onze omgeving hierbij schaden, door onszelf weg te cijferen of door onszelf op te blazen en speciaal te maken, zoals grandioze narcisten dat doen.

Grandioze narcisten

Grandioze narcisten zijn de praatjesmakers op verjaardagen, die altijd het hoogste woord willen hebben, anderen voortdurend naar beneden halen en graag opscheppen over hoe geweldig ze zijn.

Het zijn mensen die aantrekkelijk, welbespraakt en charmant kunnen zijn en zelfverzekerd lijken, terwijl ze eigenlijk een extreem laag of, in het meest extreme geval, helemaal geen zelfbeeld hebben.

Ook zijn er sociale en stille narcisten, die rondlopen met dezelfde grandioze overtuiging, maar daarin veel subtieler (en minder competent en succesvol) zijn en minder dreigend en manipulerend overkomen.

Dit zijn mensen die van buitenaf gezien het beste lijken voor te hebben met anderen, maar eigenlijk diep van binnen boos, jaloers, verbitterd, verdrietig en wraakzuchtig zijn en hun omgeving op een passief-agressieve manier saboteren.

Narcisme is altijd tweezijdig. Aan de ene kant is er een opgeblazen gevoel van zelfbelang en een zucht naar macht en status, maar aan de andere kant hebben narcisten een extreem laag zelfbeeld en een gevoel van minderwaardigheid.

Narcisten doen zich altijd beter voor dan ze zijn en laten hun eigenwaarde volledig afhangen van de waardering en meningen van anderen.

Ze kunnen geen kwetsbaarheid tonen en zijn zelden in staat om aan te geven, hoe ze zich diep van binnen werkelijk voelen.

Je ziet narcistisch gedrag ook vaak terugkomen bij (jonge) pubers en in extreem afhankelijke relaties, waarbij mensen met een gebrek aan eigenwaarde naar elkaar toetrekken en er een oneerlijke en respectloze relatie op nahouden.

Het resultaat hiervan zijn ongezonde relaties met ontzettend veel drama en (psychisch) geweld.

Als je iemand bent met veel empathie en veel behoefte hebt aan harmonie, dan kun je lastig grenzen stellen en ben je vatbaar voor de manipulatie van narcistische mensen.

Maar hoe weet je nou of iemand narcistisch gedrag vertoont? Waaruit blijkt dat en waar moet je dan op letten?

Of misschien maak jij je er zelf misschien wel eens schuldig aan? Want dat is denk ik ook heel waardevol om over onszelf te weten.

Het ontdekken van deze narcistische eigenschappen bij onszelf kan ons inzicht geven in onze eigen valkuilen en ons ertegen beschermen.

Hieronder heb ik de belangrijkste kenmerken voor je op een rij gezet.

Welk gedrag (h)erken jij?

1. Narcisten eisen alle aandacht op

Narcisten zijn altijd bezig met zichzelf.

Ze zijn verslaafd aan aandacht en zodra ze deze dreigen te verliezen, dan voelen ze zich onveilig en schieten ze in de stress.

Dit komt, omdat narcisten geen gezond zelfbeeld hebben, waar ze op kunnen vertrouwen.

Ze vinden alleen houvast door alle aandacht uit hun omgeving op te eisen en jagen op bewondering van buitenaf.

Hun leven draait om status, seks en spullen en ze zijn diep van binnen bang dat ze iets tekortkomen en hebben nooit genoeg.

2. Narcisten vinden dat ze ergens recht op hebben

Narcisten vinden zichzelf heel speciaal.

Ze zijn ervan overtuigd dat ze meer rechten hebben dan andere mensen en willen altijd in het middelpunt staan.

Een grandioze narcisten willen graag de beste zijn en laten dit graag aan anderen merken.

Ook vinden ze dat de wereld voor hun moet zorgen en raken ze snel overstuur, wanneer ze hun zin niet krijgen of iets niet gaat zoals zij willen.

Daarbij spelen ze graag het slachtoffer en schuiven ze direct alle verantwoordelijkheid van zichzelf af, zodra ze zelf fouten maken.

Narcisten doen niet aan zelfreflectie en kunnen geen kritiek verdragen. Het ligt altijd aan de ander; zelf doen ze nooit iets verkeerd.

3. Narcisten nemen nooit verantwoordelijkheid voor hun eigen emoties

Als er iets is waar narcisten goed in zijn, dan is het wel hun vermogen om alles op anderen te projecteren.

Ze zijn niet in staat om hun eigen gedrag onder ogen te komen, omdat dit veel te pijnlijk en tegen hun eigen grandioze overtuiging ingaat.

Narcisten zijn verslaafd aan drama en voortdurend in conflict met anderen.

Ze willen dat alles gaat zoals zij dat voor ogen hebben en kunnen woedend worden als ze kritiek krijgen of iemand hen tegenspreekt.

Ze raken in paniek als ze geen erkenning krijgen en gaan vijandig en boos gedrag vertonen, waarbij de ander wordt beschuldigd of wordt doodgezwegen.

Ook zijn ze extreem jaloers in hun relaties, omdat ze diep van binnen bang zijn om verlaten te worden.

Als je merkt dat de persoon in kwestie nergens zijn of haar verantwoordelijkheid voor wilt nemen, dan is het tijd om uit deze giftige relatie te stappen en jezelf te beschermen, anders ga je er absoluut aan onderdoor.

4. Narcisten kunnen geen empathie tonen

Narcisten haken af bij emotionele situaties en intieme gesprekken en voelen zich ongemakkelijk, wanneer het over een ander gaat en niet over hunzelf.

Dit komt omdat ze zich totaal niet kunnen inleven in de gevoelswereld van anderen. Het vervelende is alleen dat sommige narcisten dit verdomd goed weten te verbergen.

Het lijkt dan alsof ze zich schuldig voelen of erg betrokken zijn, maar dit is een manipulatief spelletje om weer controle te krijgen en opnieuw alle aandacht naar zich toe te trekken.

Je kunt geen welgemeende excuses van een narcist verwachten, want ze geven geen reet om de gevoelens van andere mensen en woorden als ‘medeleven’ en ‘compassie’ komen in hun woordenboek niet voor.

5. Narcisten geven geen oprechte waardering

Narcisten zijn er altijd op uit om iets te krijgen.

Zodra ze een compliment geven, dan doen ze dit niet omdat ze het menen, maar omdat ze iets van je willen.

Een narcist zal je ook nooit oprecht aanmoedigen of toegeven dat je iets goed kan en dit waarderen.

Hun doel is altijd om je naar beneden te halen en zelf met de eer te strijken en jouw succes te saboteren.

Voor een narcist draait alles om status, dus wanneer jij iets bereikt of ergens goed in bent, dan ziet een narcist dit als een bedreiging en zal hij of zij er alles aan doen, om te voorkomen dat je slaagt.

Als jij ergens goed in bent, dan worden ze jaloers en zullen ze er alles aan doen om je te kleineren en zoiets zeggen als: “Dat kan iedereen”, “Het lukt je toch niet” of “Dit stelt niet zoveel voor”.

6. Narcisten hebben geen respect voor autonomie

Narcisten zullen nooit interesse tonen in jouw leven en rekening houden met jouw wensen.

Ze zijn obsessief met hun eigen behoeftes bezig en houden daarbij geen rekening met de waarden van anderen.

Dit komt, omdat ze mensen beschouwen als objecten en als middel zien om te gebruiken en zichzelf mee te verrijken.

Het is daarom onmogelijk om een wederkerige relatie met een narcist te hebben, want voor een narcist is alles transactioneel en bestaat er geen ‘win-win’.

Narcisten hebben een chronisch gebrek aan aandacht en waardering, dus wanneer ze iets geven, dan is dat nooit onvoorwaardelijk en willen ze er altijd iets voor terug.

Ze hebben er ook geen moeite mee om hun omgeving emotioneel te chanteren en zijn gemakkelijk in staat om hun relatie(s) op het spel te zetten en vreemd te gaan, als ze vinden dat ze iets tekortkomen en niet -meer- krijgen wat ze willen.

Narcisten vinden vriendschappen en (romantische) relaties alleen waardevol, als ze er iets uit kunnen halen en veel bevestiging krijgen.

Zodra dit wegvalt, dan verbreken ze het contact en gaan ze ervandoor.

7. Narcisten doen er alles aan om twijfel te veroorzaken

Van alle eigenschappen is dit het meest destructieve gedrag, dat ‘gaslichting’ wordt genoemd.

Het doel van een narcist is om dingen te verdraaien en twijfel te zaaien over alles – en daar zijn ze zo goed in geworden, dat mensen zichzelf afvragen of ze gek aan het worden zijn.

Ik heb het hier niet over de angst om iets te zeggen en iets achter te houden, omdat je bang bent voor de gevolgen (wat ook een vorm van manipulatie is), maar vooral over verdraaiing van feiten en het opzettelijk ondermijnen van mensen, met zinnen als:

– “Nee, hoor dat heb ik niet gezegd/gedaan.”
– “Het was maar een grapje.”
– “Anderen zien het niet zo.”
– “Je bent te gevoelig.”
– ”Je ziet dingen die er niet zijn.”
– ”Je maakt je druk om niks.”
– ”Je moet het niet zo persoonlijk nemen.”

Dit is wat narcisten doorgaans zeggen en wat het zo lastig maakt, omdat we allemaal de neiging hebben om dingen goed te praten en onszelf te verdedigen.

Narcist! Wat nu?

Narcisten kunnen behoorlijk wat fysieke en mentale schade aanrichten in hun omgeving.

Ze slopen je zelfvertrouwen, verzieken je relaties en kunnen ongelofelijk veel pijn en ellende veroorzaken.

Heb je te maken met een narcistische partner, werkgever, collega of familielid? Dan is het verstandig om het contact met hem of haar zo snel mogelijk te verbreken.

Of zorg ervoor dat je zoveel mogelijk afstand neemt en keihard je grenzen aangeeft, als je denkt dat het niet anders kan.

Laat je niet meer meetrekken in de sluwe spelletjes van narcisten en verlies je niet in hun manipulerende mindgames en getraumatiseerde gedoe.

Narcisten komen hun beloftes niet na, isoleren hun partners en spelen mensen tegen elkaar uit.

Ze verdraaien feiten, leggen alle schuld buiten zichzelf neer en nemen geen enkele verantwoordelijkheid.

Ze liegen tegen anderen en vooral tegen zichzelf en leven hun eigen verstoorde realiteit.

Kun je deze zeven eigenschappen allemaal afvinken?

Dan moet je naar mijn idee wel een verdomd goede reden hebben om in zo’n destructieve en energievretende relatie te blijven.

(Maar mensen die dit doen, hebben doorgaans de drang om van zichzelf een martelaar te maken, vanwege hun eigen getraumatiseerde verleden.)

Ga ook niet denken dat jij degene bent die hem of haar kunt fixen, want dat gaat echt niet gebeuren. Het zijn gekwetste en gebroken kinderen met diepe emotionele wonden, die jij niet kunt oplossen.

Je gaat een narcist niet veranderen en als je eenmaal vastzit in zo’n relatie, dan kom je er niet gemakkelijk meer vanaf of zelfstandig uit.

Heb je een extreme narcist in je omgeving? Dan heb ik maar een dringend advies voor je, die je gaat helpen:

“Save yourself and get the fuck out!”